U prostorijama Skupštine opštine Sokobanja, u organizaciji Ministarstva zaštite životne sredine nedavno je održana Javna prezentacija i Javna rasprava Nacrta uredbe o proglašenju i Studiji zaštite za Specijalni rezervat prirode „Rtanj“.
Javnu raspravu je otvorio predsednik opštine Sokobanja Isidor Krstić. Raspravu je vodila Aleksandra Došlić, načelnik Odeljenja za zaštićena područja Ministarstva zaštite životne sredine i predstavila Nacrt uredbe o proglašenju koji je zasnovan na Studiji zaštite „Specijalni rezervat prirode Rtanj“, koju je je uradio Zavod za zaštitu prirode Srbije. Učesnike Javne rasprave u ime Zavoda za zaštitu prirode Srbije pozdravio je dr Nenad Sekulić, načelnik Odeljenja za biodiverzitet i ekološke mreže.
Studiju zaštite Specijalni rezervat prirode „Rtanj“, predstavio je mr Danko Jović, rukovodilac Kancelarije Zavoda u Nišu, upoznavši prisutne sa rezultatima realizovanih istraživanja vrednovanja područja Rtanj za zaštićeno prirodno dobro, i prirodnim vrednostima i značajem zaštite predloženog Specijalnog rezervata prirode koje će imati staus područja I (prve) kategorije zaštite od nacionalnog i međunarodnog izuzetnog značaja.
Javna rasprava izazvala je veliko interesovanje javnosti, u čijem radu su učestvovali predstavnici lokalne samouprave, meštani mesnih zajednica koje su obuhvaćene granicama Specijalnog rezervata prirode, udruženja građana i JP „Srbijašume“, koji su najviše pitanja postavili za mogućnosti korišćenja postora u zavisnosti od režima zaštite kojim će biti obuhvaćeni i rešavanje infrastrukturnih i komunalnih pitanja na prostoru budućeg zaštićenog područja.
Iz Zavoda za zaštutu prirode Srbije u Javnoj raspravi učestovovali su i Dragan Cvijić, Snežana Korolija, Marina Cvetanović, Jovana Šelmić, Bogosav Stoiljkoić i Nataša Panić iz Zavoda za zaštitu prirode Srbije i iz resornog ministarstva Nataša Ratković.
Specijalni rezervat prirode „Rtanj” koji se prostire se na površini od 4 997 17 01 ha, nalazi se u istočnoj Srbiji, u jugozapadnom delu Karpatsko–balkanskog planinskog sistema, a administrativno pripada opštinama Sokobanja i Boljevac. U okviru prirodnog dobra izdvojene su tri zone različitog stepena zaštite.
Specijalni rezervat prirode „Rtanj” je područje izuzetnih geoloških, geomorfoloških, bioloških, istorijskih i estetskih vrednosti. Ova planina se odlikuje vrlo složenom geološkom građom, sa stenama različite starosti iz perioda paleozoika, mezozoika i kenozoika. Posebnu vrednost predstavlja specifičan reljef sa kupastim vrhom Šiljak i vrlo strmim padinama, kraškim reljefom sa dubokim jamama i različitim oblicima eshumiranog subkutanog krasa.
Složena geološka građa i različiti geomorfološki oblici odrazili su se na formiranje tla i razvoj flore i vegetacije izrazite originalnosti, a posebno na šumsku vegetaciju. Najnepristupačnije padine, ispod samog vrha Rtnja, obrastaju bukovo-jelove šume koje predstavljaju retku pojavu u ovom delu Srbije.
Vaskularna flora Srbije broji 3662 taksona u rangu vrsta i podvrsta, a od toga je prema preliminarnim istraživanjima, u flori Rtnja zastupljeno gotovo 18%, odnosno 644 taksona. Pretpostavlja se da broj vrsta i podvrsta na području Specijalnog rezervata prirode „Rtanj“ nije konačan i da se može povećati za 150-200, što govori o značaju ovog relativno malog prostora u Srbiji.
Pašnjačke fitocenoze velike florističke raznovrsnosti, sa prisustvom endemičnih i reliktnih vrsta, predstavljaju jedan od najkarakterističnijih centara diverziteta istočne Srbije. Takođe, Rtanj je stanište vrsta koje se smatraju strogo zaštićenim vrstama u flori Srbije.
Na Rtnju, nalaze se vrste srpska ramonda, rtanjska metvica, kaćunak smrdljivi, kaćun, muški božur, alpska pavit, planinska sasa, velemun, kohova lincura. Navedene vrste zaštićene su kao strogo zaštićene vrste, a šumski ljiljan, kaćunak mali, stepski badem su zaštićene vrste.
Samo na Rtnju raste izuzetno retka i endemična vrsta Nepeta rtanjensis. Od lekovitih vrsta izdvaja se i rtanjski čaj.
Rtanj, kao tipično planinsko stanište, karakteriše i prisustvo velikog broja vrsta ptica. Za sada je evidentirano 89 vrsta, što sigurno nije konačan broj. Gotovo polovina evidentiranih vrsta (45 posto) zaštićene su kao strogo zaštićene vrste – Pravilnikom o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih vrsta biljaka, životinja i gljiva, dok su 93 odsto (83 vrste) gnezdarice.
U fauni sisara planine Rtanj posebno se ističe fauna slepih miševa sa registrovanih 20 vrsta, što čini 2/3 ukupnog broja registrovanih vrsta slepih miševa Srbije. Iako su nacionalnim zakonodavstvom, sve vrste biljaka zaštićene kao strogo zaštićene vrste, značaj planine Rtanj ogleda se i u prisustvu tri vrste slepih miševa: veliki, mali i južni potkovičar, koji su na listi globalno ugroženih vrsta.
