U Zavodu za zaštitu prirode Srbije prošle nedelje održan je V skup „Partnerstvom ka zaštiti prirode“, koji je okupio preko 150 predstavnika stručnih, državnih institucija, naučnika, upravljača zaštićenim područjima i ekoloških organizacija civilnog sektora, kako bi razmotrili stanje prirode u odnosu na uspostavljanje sistema korišćenja obnovljivih izvora energije i značaja izrade Crvenih lista i knjiga ugroženih vrsta faune, flore i gljiva.

Skup je otvorio i održao uvodnu reč direktor Zavoda za zaštitu prirode Srbije, mr Aleksandar Dragišić, istakavši da će „do kraja godine biti završeno osam studija zaštite prirode za nova područja i reviziju područja koja imaju status zaštite, kao što su „Cer“, „Ovčarsko – Kablarska klisura“, „Uvac“, i „Rajac“.

Od pokrenutih brojnih istraživanja izdvajamo reviziju parkova prirode „Stara planina“ i „Golija“, kao i da su „u cilju uspostavljanja ekološke mreže u Republici Srbiji, od neprocenjivog značaja izrada Crvenih knjiga i Crvenih lista flore, faune i gljiva.

Crvene knjige nam daju pouzdane informacije o lokalitetima staništa retkih i ugroženih vrsta i osnova su za utvrđivanje mera zaštite, i određivanje područja u okviru kojih je potrebno očuvati i unaprediti njihova staništa i populacije samih vrsta. Ove godine bogatiji smo za još dve ovakve knjige, Crvenu knjigu pravokrilaca Srbije, i Crvenu knjigu ptica Srbije koja će biti objavljena do kraja godine.“ rekao je A. Dragišić, direktor Zavoda.

Ovom prilikom direktor Zavoda rekao je i da „Izrada rešenja o uslovima zaštite prirode i mišljenja predstavlja jedan od zahtevnih i obimnih redovnih poslova Zavoda. Poslovima utvrđivanja uslova i mera zaštite prirode u svim delatnostima koje utiču na prirodu, obradi se oko 3.000 zahteva godišnje. Od ovog broja, 147 se odnosi na izdavanje uslova zaštite prirode za izradu tehničke dokumentacije i izgradnju hidroenergetskih objekata, kao i na zahteve za dostavljanje i informacija od javnog značaja o radu Zavoda po ovim predmetima. Takođe, stručni saradnici Zavoda učestvuju u međusektorskoj Radnoj grupi pri Ministarstvu energetike u cilju izrade predloga novog katastra malih hidroelektrana“.

Učesnike skupa pozdravila je i v.d. direktorka Pokrajinskog zavoda, Marina Tomić, koja je naglasila da su upravo teme skupa oblasti koje zahtevaju partnersko delovanje, i ovom prilikom Zavodu poklonila monografiju „Rezervat biosfere Bačko Podunavlje“ objavljenu u izdanju Pokrajinskog zavoda i Pokrajinskog sekretarijata za zaštitu prirode.

Prvu tematsku prezentaciju, u vezi sa sagledavanjem trenutnog stanja prirode u našoj zemlji u odnosu na uspostavljanje sistema malih hidroeletrana, solarne i geotermalne energije, održao je mr Saša Branković, ihtiolog u Zavodu za zaštitu pirode Srbije.

U prezenataciji je istaknuto da je pokretanje izgradnje malih hidroeletrana u vezi sa direktivom Evropske unije o energetskoj efikasnosti, po kojoj naša zemlja treba da obezbedi 27 odsto proizvodnje struje iz sistema obnovljivih izvora, kao i da njihovo uspostavljanje mora biti usaglašeno sa Bonskom konvencijom (Konvencija o zaštiti migratornih vrsta divljih životnja), Bernskom konvencijom (Konvencija o zaštiti životinja),

Ekološkom mrežom i uključivanjem u mrežu zaštićenih područja Natura 2000. Učesnicima skupa Saša Branković je predstavio rad Zavoda na izdavanju uslova zaštite prirode za izgradnju, i u vezi sa potrebom izrade studije procene uticaja, naglasivši da je u ovom procesu izuzetno značajan akt o usaglašenosti projekta izgradnje sa uslovima zaštite prirode, koji često izostane, a značajan je organu koji odlučuje o davanju građevinske dozvole.

Saša Branković je, kao faktore koji utiču na narušavanje prirode tokom uspostavljanja malih hidroeletrana, naveo „slabo kontrolisanje načina izgradnje malih hidroelektrana, tj. često dugo trajanje izgradnje i nepostojanje provere o ispunjenosti uslova zaštite prirode“, kao i da „duži vremenski preriod izgradnje malih hidroelektrana može dovesti do zamućenosti vode, što dalje može dovesti do ugrožavanja pojedinih vrsta riba, dok izgradnja pristupnih puteva i eletrovoda za priključenje na elektromrežu, može dovesti do ugrožavanja okolnih livadskih i šumskih ekosistema“.

Potom je u prezentaciji istaknuto da probleme stvaraju i nepoštovanje uslova zaštite prirode i neuspostavljanje funkcionalnih ribljih staza, kao i da se dešava izgradnja bez dobijenih uslova zaštite prirode, što dovodi do izgradnje previše malih hidroelektrana na jednoj reci, kao što je slučaj sa Jošaničkom rekom, zajedno sa nepostojanjem proračuna, tj. istraživanja u vezi sa realnom količinom vode koje moguće koristiti u proizvodnji električne eregije, kao ni analiza nivoa podzemnih voda u nizvodno od planirane male hidroelektrane.

Ovom prilikom Saša Branković je predstavio i pozitivne primere u izgradnji malih hidroelektrana koje su bazirane na sistemu nekadašnjih vodenica kod nas, i primere iz Slovačke sa dobro napravljenim ribljim stazama.

U prezentaciji je istakuto i da je kod nas tek u začetku uspostavljanje solarnih parkova i korišćenje geotermalne energije, i da i oni, svakako, mogu imati i negativne uticaje. Na primer, solarni paneli utiču na uništavanje mikro prostora livada na kojima se postavljaju, tako da se u izboru lokacije mora voditi računa o tome da su u pitanju livade koje su uobičajene i sa istim karakteristika zastupljene na velikom broju lokacija. U Srbiji, za sada, postoji samo jedan solarni park i nalazi se u Zaovinama. istakao je Saša Branković u svom izlaganju.

Iskustva u našoj zemlji po pitanju izgradnje vetroparkova, predstavio je mr Nikola Stojnić, ornitolog u Pokrajinskom zavodu za zaštitu prirode u prezentaciji „Vetroparkovi i ptice na teritoriji AP Vojvodine“. Nikola Stojnić je ovom prilikom naveo da je u početku bilo dosta grešaka u postavljanju vetroparkova, od kojih najviše stradaju ptice i slepi miševi. Kao primer ovakvog iskustva prikazan je uticaj vetroparka Altaman u Americi, od koga godišnje strada preko 4 700 ptica, od toga 1 300 ptica grabljivica, među kojima i 70 retkih i ugroženih surih orlova. Negativan primer je i vetropark u Španiji postavljen na Gibraltaru, koji je migratorni put ptica

Kako bi se predupredila negativna iskustva drugih zemalja, Zakonom o zaštiti prirode propisano je da se lokacije za vetroparkove utvrde tako da se izbegnu važna staništa i migratorni putevi ptica i slepih miševa. Imajući ovo u vidu, u Vojvodini je prvi zahtev za vetropark na loklaciji Bavanište 2008. godine odbijen.

Prvi veći vetroparkovi su Alibunar, koji je u završnoj fazi izgradnje, Čibuk i Kovačica, naveo je u prezentaciji Nikola Stojnić. U cilju adekvatnog izbora lokacija vetroparkova u Vojvodini, izrađena je karta u kojoj su naznačena mesta gde se nikako ne mogu graditi, gde se uslovno mogu graditi, i gde gradnja nije problem, tako što su preklopljene karte Ekološke mreže, zaštićenih područja i područja od svetskog značaja za ptice (IBA područja), istakao je Nikola Stojnić.

Kakvi su nam primeri iz prakse, i da li imamo pozitivne primere u kojima postoji učešće i dobit lokalnih zajednica u zaštićenim poručjima od obnovljivih izvora energije, predstavio je dr Slobodan Puzović, pomoćnik direktora Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode u prezentaciji „Korišćenje biomase u zaštićenim područjima kroz revitalizaciju i održavanje staništa“.

Dr Slobodan Puzović predstavio je primere realizovane u Specijalnom rezervatu prirode „Obedska bara“, kroz program povratka crnog ibisa, i u Specijalnom rezervatu „Deliblatska peščara“, u kome je sprovedeno čišćenje travnatih staništa i omogućeno lokalnom stanovništvu da koriste glog za proizvodnju peleta.

Milisav Pajević

..