Gradovi, kao glavni centri porasta broja stanovnika i dinamičnog urbanog razvoja, često se izdvajaju kao posebno ranjive oblasti na posledice klimatskih promena. U tom smislu ni Podgorica, glavni grad u kojem živi gotovo trećina stanovnika Crne Gore i koji zbog dnevnih migracija tokom radne nedelje poseti nekoliko desetina hiljada ljudi, nije izuzetak. Do sada sprovedene analize klimatskih parametara ukazuju da su promene ka toplijoj klimi počele od 1990. godine, sa svakom narednom dekadom toplijom od prethodne.

– Zabeleženi vremenski i klimatski ekstremi odnose se, između ostalog, na češće i duže toplotne talase u periodu od maja do septembra, duži vegetacioni period, češću pojavu suša koje su praćene visokim temperaturama i šumskim požarima i veći broj dana sa veoma jakim padavinama. Kada su u pitanju projektovane promene klime, očekuje se dalje povećanje ukupne dužine i broja tropskih talasa, rast broja uzastopnih dana bez padavina, blago smanjenje srednje godišnje maksimalne brzine vetrova. Adekvatan odgovor na uticaje promena klime, odnosno očuvanje životne sredine u celini, moguće je obezbediti isključivo kroz multidisciplinarni pristup i saradnju na svim nivoima, od lokalnog do međunarodnog. Sagledavajući najizraženije izazove sa kojima se suočava Podgorica kao grad koji se ubrzano razvija, imperativ je očuvati prostor uz obezbeđivanje infrastrukture koja je neophodna za kvalitetan život – kaže prof. dr Olivera Injac, gradonačelnica Podgorice.

Prema njenim rečima, prioriteti gradske uprave su: unapređenje javnog prevoza, očuvanje javnih zelenih površina, kroz kontinuirano održavanje postojećih i podizanje novih, uspostavljanje zaštićenih prirodnih područja, kontinuirano unapređenje sistema upravljanja otpadom, izgradnja novog postrojenja za prečišćavanja otpadnih voda i proširenje i unapređenje sistema vodosnabdevanja. Prioritetima se, u kontinuitetu i kroz aktivnu saradnju, bave sve gradske službe i preduzeća, uz visok stepen transparentnosti kroz podsticanje na učešće građana i nevladinog sektora, kako bi se definisale što kvalitetnije odluke od značaja za društvo u celini.

U FOKUSU:

• Izazovi konkurentne proizvodnje energije na globalnom tržištu
• INEKP – Srbija na putu održivosti
• Intenzivno smanjujemo emisije CO2 u poslovanju

Koje mere preuzimate u cilju smanjenja zagađenja vazduha?

– Rezultati monitoringa kvaliteta vazduha, koji se u Podgorici realizuje na državnom i lokalnom nivou, ukazuju da je vazduh u našem gradu još uvek prilično očuvan, sa srednjom godišnjom koncentracijom PM10 i PM2,5 čestica ispod granične vrednosti, što nas svakako dodatno obavezuje na očuvanje i unapređenje kvaliteta ovog segmenta. Prema podacima koji su dobijeni monitoringom, sva prekoračenja pomenutih parametara, izuzev u vanrednim situacijama koje su dominantno izazvane požarima tokom letnjeg perioda, dešavaju se tokom sezone grejanja, što predstavlja poseban izazov za lokalne samouprave. Glavne preporuke za poboljšanje kvaliteta vazduha u izveštajima o monitoringu odnose se na poboljšanje javnog prevoza, promociju i podsticanje alternativnih vidova transporta, širenje urbanih zelenih površina i poboljšanje energetske efikasnosti. U gradu postoji značajan broj kružnih tokova što smanjuje saobraćajne gužve čime se smanjuju pritisci na kvalitet vazduha. Sprovodimo i aktivnosti na uspostavljanju biciklističke infrastrukture, a s tim u vezi, u kontekstu podsticanja alternativnih vidova prevoza, značajan je projekat „Podgorica na dva točka“ u okviru kojeg se subvencioniše kupovina bicikala i električnih trotineta, a za koji vlada veliko interesovanje. Podgoricu karakteriše ekspanzija urbanih zelenih površina sa preko 300.000 m2 novih i revitalizovanih u poslednjih nekoliko godina. U cilju efikasnijeg planiranja i upravljanja, krajem 2022. godine završena je izrada „Katastra zelenih površina“ Podgorice, koji obuhvata površinu od oko 1.200 ha javnih zelenih površina. Katastar je razvijen kao intuitivna aplikacija jednostavna za korištenje, koja sadrži podatke o drveću, žbunju, elementima rekreativnih površina i urbanog mobilijara, a koji se mogu pretraživati prema različitim kriterijumima. Nedavno smo započeli i s razvojem koncepta zelenih krovova koji je posebno značajan mehanizam u ovom kontekstu u urbanim sredinama, a sprovodimo i aktivnosti na pošumljavanju brežuljaka koji okružuju Podgoricu.

Koliko ulažete u razvoj gradskih parkova, botaničkih bašti i kako je planirana realizacija takozvanog zelenog prstena oko grada?

– „Zelena Podgorica“ je vizija kojoj smo maksimalno posvećeni, a rad koji ulažemo na ovom polju već daje vidljive rezultate. Kao grad koji je peti najzeleniji grad u Evropi u kategoriji ,,urbana zelena infrastruktura“ u kontinuitetu radimo na ozelenjavanju grada. Podgorica je u proteklih godinu dana dobila više od 35.000 m2 novih parkova, preko 30.000 m2 pejzažno uređenih površina, gotovo 20.000 m2 uređenih urbanih džepova, te ukupno gotovo 100.000 m2 novih zelenih površina, zbog čega smo veoma ponosni. Osim toga, projekat „Mikro 020“ koji sprovodi Služba glavnog gradskog arhitekte, usmeren je na oživljavanje zapuštenih i zaboravljenih urbanih džepova, odnosno manjih površina u gradu koje su u lošem stanju. U okviru ovog projekta uskoro ćemo imati još desetak spremnih projektnih rešenja na osnovu kojih ćemo urediti isto toliko javnih površina širom grada.

Od početka godine uredili smo brojne parkovske površine u više naselja u Podgorici, a pored toga izgrađeno je i rekonstruisano nekoliko manjih zelenih površina i formirani drvoredi na mestima gde su postojale tehničke mogućnosti. U centru grada uskoro počinje rekonstrukcija Karađorđevog parka kao i izgradnja velikog parka u naselju Zabjelo.

Formiranjem tzv. „zelenog prstena“ oko Podgorice u kojem su zasađene na desetine hiljada novih sadnica dodatno se osnažuju napori za stvaranje održivog urbanog okruženja. Ovaj projekat će se nastaviti i tokom jeseni, kada će započeti još cjedna sezona sadnje. Uz formiranje linearnog zelenila i uređenja manjih zelenih površina, tendencija je povezivanje prigradskog i gradskog u jedinstven sistem zelenila grada.

U planu je i uređenje brda „Lješkopoljska Gorica“ koje će biti važan deo zelene infrastrukture grada kao još jedna osnova za adaptaciju na klimatske promene, kroz uspostavljanje ekološke stabilnosti i podizanje kvaliteta života stanovnika.

Kako ste regulisali pravilno odlaganje otpada i koliko ste unapredili oblast upravljanja otpadom?

– Glavni grad Podgorica je krajem 2006. godine, odlukom Skupštine grada formirao društvo Deponija d.o.o. koje je počelo sa radom 2007. godine. Njegova prevashodna uloga bila je odlaganje komunalnog otpada sa teritorije grada Podgorice, prestonice Cetinja, opštine Danilovgrad i gradskih opština Tuzi i Zeta koje su sada samostalne opštine. Urbanističkim planom je predviđeno šest sanitarnih kada. Sve su odrađene saglasno Direktivi 1999/31/EZ o odlagalištima otpada (kasnije Direktivi o izmeni (EU) 2018/850). Naknadno je rad definisan i Zakonom o upravljanju otpadom kao i Pravilnikom o bližim karakteristikama lokacije, uslovima izgradnje, sanitarno-tehničkim uslovima, načinu rada i zatvaranja deponija. Sredinom 2010. godine u rad se pušta i Regionalni reciklažni centar za komunalni otpad kao i Reciklažni centar za otpadna vozila.

Kada je u pitanju udeo povećanja obnovljivih izvora energije, uloga Deponije se ogleda u pokretanju projekta kogeneracije, odnosno dobijanja električne i toplotne energije iz sagorevanja deponijskog gasa. U toku je Javni poziv za izradu Studije izvodljivosti koja će dati odgovore o isplativosti ovog projekta. S obzirom da su tri sanitarne kade napunjene i zatvorene, četvrta kada je aktivna i preostalo je prostora za sanitarne kade 5 i 6, otuda i optimizam da ova Studija može dati vrlo ohrabrujuće rezultate, tako da bi se u izradu kogeneracijskog postrojenja moglo krenuti u toku sledeće godine.

Intervju vodila: Mirjana Vujadinović Tomevski 

Intervju u celosti pročitajte u Magazinu Energetskog portala ENERGETSKA TRANZICIJA