Iako zaštićeni, nacionalni parkovi nemaju nikakav „nevidljivi štit” koji bi ih izolovao od negativnih uticaja, uključujući i od posledica klimatskih promena – oni ih osećaju isto kao i mi.
Balkan se smatra jednim od najugroženijih svetskih regiona po pitanju efekata klimatskih promena, sa vrlo izraženim povećanjem prosečne temperature, češćim i dužim sušama i izraženijim ekstremnim padavinama.
Najočiglednija posledica u zaštićenim područjima je gubitak staništa, kao što je, na primer, dugotrajno presušivanje brdsko-planiskih potoka i rečica, kao i bara i močvara koje su nosioci biodiverziteta. Postoji trend smanjenja povoljnih staništa za šume usled klimatskih promena, piše Klima101.
„Samo oko 26 odsto šuma u Srbiji čine prirodne visoke sastojine, dok dominiraju tzv. izdanačke šume koje su najosetljivije na klimatske promene”, govori dr Tanja Vukov, sa Instituat za biološka istraživanja „Siniša Stanković”.
Posebno zabrinjava činjenica da samo oko 26 odsto šuma u Srbiji čine prirodne visoke sastojine, dok dominiraju tzv. izdanačke šume koje su najosetljivije na klimatske promene.
Naravno, uticaj čoveka nije ograničen samo na klimatske promene. Stumulisanje intezivne poljoprivrede i šumarstva, urbani razvoj, ekstrakcija prirodnih resursa, zagađenje, kao i širenje invazivnih vrsta dovode do smanjenja biodiverziteta i usluga ekosistema, a verovatno će i dalje predstavljati značajne pretnje, posebno u kombinaciji sa klimatskim promenama.
Pojedinačni i kombinovani efekti svih pritisaka na prirodu Srbije imaju ne samo odmah vidljive i trenutne posledice, nego i hronične, produžene i odložene negativne efekte po biodiverzitet i ekosistemske usluge.
Iako su pod intenzivnijim nadzorom, nacionalni parkovi su svejedno među najugroženijim zaštićenim područjima – a posebno njihove specifične, ugrožene i endemske vrste
Ako bi trebalo izdvojiti trenutno najveće opasnosti po prirodu Srbije, kako van tako i u zaštićenim područjima, opredelila bih se za rešenja koja su „ogrnuta zelenim plaštom” kao što su male hidroelektrane do 10 MW, kojih već ima na stotine širom Srbije.
S obzirom na nepovratnu ekološku štetu i činjenicu da su pozitivni efekti njihove izgradnje zanemarljivi sa energetskog i ekonomskog stanovišta, potrebno je zabraniti izgradnju ovih hidroenergetskih objekata na svim vodotokovima Srbije.
Nacionalni parkovi su po pravilu pod intenzivnijim nadzorom i aktivnim upravljanjem za razliku od zaštićenih područja nižeg ranga, imaju veću javnu vidljivost i moguće je mobilisati više resursa za borbu protiv klimatskih promena.
Ipak to ne znači da su oni manje ugroženi, baš naprotiv.
Pročitajte još:
- Usvojeni novi zakoni iz oblasti ekologije u Srbiji
- Globalni atlas tresetišta 2024 – ugroženi prirodni trezori ugljenika
- Izdato je Rešenje o obimu i sadržaju za rudarski deo projekta „Jadar“
„Nacionalni parkovi su posebno ranjivi jer je u njima koncentrisan veliki broj specifičnih, ugroženih, a često i endemičnih vrsta… Sve vrste imaju svoje mesto u ekosistemu, i gubitak staništa i nestanak vrsta može izazvati kaskadne promene koje destabilizuju ekosisteme” – objašnjava dr Tanja Vukov, sa Instituat za biološka istraživanja „Siniša Stanković”.
Iako se nacionalni parkovi, zaštićena područja nižeg ranga i nezaštićena područja suočavaju sa značajnim pretnjama usled klimatskih promena, nacionalni parkovi su posebno ranjivi jer je u njima koncentrisan veliki broj specifičnih, ugroženih, a često i endemičnih vrsta specifičnih ekosistemskih zahteva.
Sve vrste imaju svoje mesto u ekosistemu, i gubitak staništa, kao i nestanak nekih osetljivih vrsta ili više njih, može izazvati kaskadne promene koje destabilizuju ekosisteme.
Naše šume često se vide prvo kao resurs, pa onda kao prirodno dobro vredno čuvanja
Upravljanje nacionalnim parkovima u Srbiji oslanja se na tradicionalni pristup gde je šumarstvo u centru delatnosti. Gazdovanje u skoro 75 odsto zaštićenih područja u Srbiji povereno je javnim preduzećima za gazdovanje šumama i šumskim zemljištem, kao i javnim preduzećima za upravljanje nacionalnim parkovima.
Većinu zaposlenih čine šumski radnici koji se bave sečom i obradom drveta i šumarski inženjeri koji se bave planiranjem i gazdovanjem šumama. Značajan izvor finansiranja u nacionalnim parkovima jeste korišćenje (seča) šuma. Seča šume je zabranjena samo u najstrožoj (prvoj) zoni zaštite koja po pravilu predstavlja jako malu površinu celog zaštićenog područja.
U drugoj zoni zaštite, seča šuma je ograničena na sanitarne seče i aktivnosti koje imaju za cilj očuvanje šuma. U trećoj zoni zaštite, upravljanje šumama je slično onom u nezaštićenim područjima, što omogućava intenzivno korišćenje šuma prema uobičajenim praksama u Srbiji.
Šume se često posmatraju samo kroz prizmu novčane dobiti (koja je veoma velika). Gazdovanje šumama u nacionalnim parkovima bi trebalo da krene u pravcu suštinske analize uloge šuma u borbi protiv klimatskih promena, razvijanju strategije prilagođavanja na klimatske promene i stvarnoj primeni mera adaptacije.
Samo je negde oko 30 odsto svetskih šuma dostiglo punu zrelost. Veoma je važno sačuvati zrele i stare šume i dopustiti im da dostignu punu veličinu i potencijal jer samo takvi ekosistemi sa bogatim biljnim i životinjskim diverzitetom daju maksimalan doprinos u borbi protiv klimatskih promena.
Članak u celosti možete pročitati OVDE
Izvor: Klima101
