Međunarodni dan reka se obeležava svakog 14. marta sa ciljem podizanja svesti o važnosti reka i vodenih tokova za život ljudi na planeti Zemlji, kao i potrebe za njihovom zaštitom i održivim upravljanjem.
Reke su izvor pitke vode, služe za navodnjavanje i poljoprivredu, energetiku, transport, prirodnu regulaciju i kontrolu poplava, biodiverzitet, turizam, one su i prirodne granice, ali istovremeno i simbol spajanja naroda i država.
Reke igraju ključnu ulogu u ekosistemu, privredi i svakodnevnom životu. Neke od reka u našem regionu od velikog značaja su Dunav, Sava, Ibar, Tisa, Drava, Vardar, Marica, Neretva, Struma, Timok, Morača, Tara, Piva i mnoge druge.
Dunav je druga po dužini reka u Evropi, dok na Balkanu ima posebno značajnu ulogu za zemlje kroz koje protiče, služeći kao ključna arterija za transport, izvor vode za piće i navodnjavanje. Reka povezuje centralnu i istočnu Evropu sa Crnim morem, a preko kanala Rajna-Majna-Dunav i sa Severnim morem, čime se omogućava plovidba od Severnog mora do Crnog mora. Hidroelektrane Đerdap 1 i Đerdap 2, na granici između Srbije i Rumunije, među najvećim su u Evropi i imaju ključnu ulogu u proizvodnji električne energije u ovom delu Evrope. On je prirodna granica za neke balkanske zemlje poput Srbije, Hrvatske i Rumunije. Milioni ljudi koriste vodu iz Dunava svakodnevno.
Glavna pritoka Dunava je Sava. Sa svojim izvorom u Alpima u Sloveniji, predstavlja jednu od najznačajnijih reka jugoistočne Evrope. U Sloveniji, njen tok započinje tokom prema istoku gde joj se ulivaju brojne rečice, uključujući Ljubljanicu u glavnom gradu zemlje. Kako napušta Sloveniju, Sava nastavlja svoje putovanje kroz Hrvatsku, prolazeći pored značajnih gradova kao što su Zagreb i Sisak. Tokom svog puta kroz Hrvatsku, Sava prima vode od pritoka poput Kupe, Une i Orljave i dodatno obogaćuje svoj tok.
Dok teče dalje, Sava postaje prirodna granica između Hrvatske i Bosne i Hercegovine, primajući još vode od značajnih pritoka poput Une, Vrbasa, Bosne i Drine. Ovaj deo njenog toka obogaćen je pritokama koje doprinose njenom hidrološkom sistemu i biodiverzitetu.
Na kraju, Sava ulazi u Srbiju, gde ima ključnu ulogu u ekonomiji i infrastrukturi zemlje. Pri dolasku u Beograd, Sava se uliva u Dunav, simbolizujući spoj dve velike evropske reke. Njena voda koristi se za vodosnabdevanje, navodnjavanje, kao i za energetske potrebe Srbije, BiH i Hrvatske.
Drina je još jedna velika reka značajna za Balkan, poznata po svojoj divljoj lepoti i jedna od prirodnih granica, ovog puta BiH i Srbije. Ukupna dužina reke Drine je oko 346 km, a izvire iz dva izvorišna toka, Crnog i Belog Drima, koji se spajaju u opštini Šipovo, u Bosni i Hercegovini. Na reci Drini izgrađeno je nekoliko hidroelektrana za proizvodnju električne energije u regionu. Među njima se ističu Hidroelektrana „Višegrad“ (poznata i kao HE „Bajina Bašta“ na teritoriji Srbije), Hidroelektrana „Zvornik“, i Hidroelektrana „Perućac“. Ove elektrane su deo hidroenergetskog sistema koji koristi hidropotencijal Drine, pružajući električnu energiju, ali i pomažući u regulaciji vodostaja reke, što je važno za prevenciju poplava.
Neretva je još jedna važna reka koja teče kroz Bosnu i Hercegovinu i Hrvatsku. Ukupna dužina reke Neretve je oko 225 km, od čega veći deo protiče kroz Bosnu i Hercegovinu, dok njen donji tok prolazi kroz Hrvatsku gde se uliva u Jadransko more. Kraj je poznat po uzgoju citrusa i voća, tako da je voda neophodna.
Reka Tara protiče kroz Crnu Goru i delimično kroz Bosnu i Hercegovinu. Tara je pozanta po impresivnom kanjonu kroz koji teče – Kanjon Tare, inače drugi po veličini kanjon na svetu. Kanjon Tare je dubok oko 1,300 metara na nekim mestima i predstavlja deo UNESCO-ve Svetske baštine kao deo Nacionalnog parka „Durmitor“.
Naš region bogat je rekama, bistrim, plavim, zelenim, planinskim, ravničarskim, dubokim, plitkim, i sve su oblikovale kako geografske granice, tako i kulturne i istorijske identitete naroda koji žive uz njihove obale. Reke Balkana pletu plovnu mrežu koja svedoči značajnim istorijskim događajima, od antičkih vremena do doba mira. Očuvanje ovih reka i njihovih ekosistema ključno je za održivi razvoj i dobrobit svih zemalja regiona.
Energetski portal
