Tokom Konferencije o biodiverzitetu koja je održana u Montealu u decembru 2022. godine, zemlje članice Konvencije o biološkoj raznovrsnosti (CBD) postavile su cilj o zaštiti 30 odsto Zemljine površine do 2030. godine. Međutim, prema podacima koji su navedeni u novom Izveštaju Programa Ujedinjenih nacija za zaštitu životne sredine (UNEP) i Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN) – Protected Planet za 2024. godinu, u ovom trenutku se unutar registrovanih zaštićenih i očuvanih područja nalazi svega 17,6 odsto kopna i kopnenih voda, kao i 8,4 odsto okeanskih i obalnih područja.
U 2020. godini došlo je do povećanja, koje slikovito predstavlja više od dvostruke veličine Kolumbije. Međutim, kako se navodi, do 2030. godine treba da se dodatno zaštiti kopnena površina koja je približno veličine Brazila i Australije zajedno, a kada je reč o morskoj površini, ona treba da bude veća od Indijskog okeana.
Izveštaj je pokazao da je najveći napredak od 2020. godine postignut u okeanu, ali se najveći deo tiče nacionalnih voda. Sa druge strane, u oblastima koje su van nacionalne jurisdikcije, pokrivenost je manja od 11 odsto ukupne površine morskih i obalnih zaštićenih područja, iako otvoreno more pokriva čak 61 odsto okeana.
Još jedan problem jeste što područja koja su već pod zaštitom nisu ujedno i ona područja kojima je potrebna najhitnija zaštita. Štaviše, samo oko 20 odsto teritorija koje su naučnici identifikovali kao najvažnija za biodiverzitet imaju potpunu zaštitu. Trećina područja koja su označena kao najvažnija ne uživaju nikakvu zaštitu i sprovođenje mera za sprečavanje njihove degradacije i gubitka biodiverziteta.
Pročitajte još:
- Koliko EU kasni u zaštiti voda od štetnih supstanci?
- Počela šesnaesta sednica Konferencije stranaka Konvencije o biodiverzitetu
- Kako unaprediti stanje evropskih voda
Čak i ona područja koja su podvedena pod zaštitu, postavlja se pitanje da li se njima upravlja pravedno. Tome doprinosi informacija da manje od četiri odsto ovakvih teritorija upravljaju domorodački narodi i lokalne zajednice. Potrebno je poštovati prava ovih ljudi i osigurati da će se njihovo znanje i glas čuti i uključiti u proces donošenja odluka.
Pored toga, kako bi se ostvario pravedan cilj do 2030. godine, neophodno je ojačati međunarodnu saradnju između država, organizacija i zajednica, radi razmene znanja i resursa.
Sve ovo je uslovljeno i razvojem boljeg mehanizma za prikupljanje, analizu i razmenu podataka koji su potrebni za razumevanje efikasnosti i pravednosti upravljanja postojećim zaštićenim područjima.
Katarina Vuinac
