Radom Zavoda za zaštitu prirode Srbije, koji se bavi zaštitom i unapređenjem prirodne baštine trenutno su zaštićena 473 područja u Srbiji, čija površina iznosi 765.442 hektara, odnosno 8,65 odsto teritorije naše zemlje. U rukovođenju zaštićenim područjima u Srbiji upravljači mogu biti različite ustanove i organizacije, javna, kao i komunalna opštinska preduzeća, centri za kulturu, turističke i nevladine organizacije, udruženja civilnog sektora, crkvene eparhije, a ukoliko se radi o zaštićenim stablima i pojedinci. Samim tim je i kvalitet upravljanja na različitim nivoima i to u načinu sprovođenja mera, ostvarivanja potrebnih finansija i logistike, ali i u pogledu kadrova, prioriteta upravljačkih aktivnosti vezanih za čuvanje, monitoring, zaštitu biodiverziteta i geodiverziteta. Sagledavanje značaja svih društvenih aktera za upravljanje zaštićenim područjima počinje od vrednovanja određenog područja prilikom izrade Studije zaštite prirode.
Nataša Panić, šef odseka za obrazovno-izdavačku delatnost i komunikacije u Zavodu za zaštitu prirode kaže da pored procene svih vrednosti područja, sastavni deo te Studije predstavlja analiza zainteresovane javnosti, sa posebnim akcentom na stanovništvo budućeg zaštićenog područja i sagledavanje njihovih potreba. Sagledavanje razvojnih planova i inicijativa stanovništva i lokalnih zajednica osnova je za davanje smernica održivog razvoja područja i mera za upravljanje zaštićenim područjem.
– Participacija svih aktera u zaštiti i razvoju budućeg zaštićenog područja ostvaruje se i kasnije kroz proces proglašenja zaštićenim područjem, sprovođenjem postupka javnog uvida i javne rasprave za Studiju zaštite i predlog Uredbe o proglašenju određenog područja zaštićenim. Tek na osnovu saglasnosti svih učesnika u postupku javnog uvida i javne rasprave može se finalizovati procedura proglašenja područja zaštićenim – objašnjava Panić i dodaje da po dobijanju statusa zaštićenog prirodnog dobra i imenovanju upravljača, dalju koordinaciju svih društvenih aktera u zaštiti i razvoju područja sprovodi ustanova ili organizacija koja je dobila ovu funkciju.
Naša sagovornica kaže da poseban značaj u unapređenju upravljanja zaštićenim područjima imaju: zapošljavanje stručnog kadra koji će biti multidisciplinaran, usavršavanje, obezbeđivanje potrebnih finansija i logistike, omogućavanje razvoja koji će biti usklađen sa očuvanjem prirode bez ugrožavanja prirodnih vrednosti i ostvarivanje partnerskog delovanja sa svim zainteresovanim stranama. Značaj imaju i monitoring i umrežavanje sa informacionim sistemima instituta i institucija za zaštitu prirode, rad i unapređivanje kvaliteta života lokalnih zajednica, projektno delovanje i ostvarivanje profita za zaštićeno područje, ali i umrežavanje sa međunarodnim partnerskim institucijama i programima, razvijanje eko-turističke infrastrukture i rad sa posetiocima, sprovođenje obrazovnih programa za različite ciljne grupe, kao i brendiranje lokalnih proizvoda sa znakom zaštićenog područja.
U FOKUSU:
- ČELINAC DOBIJA DVE SOLARNE ELEKTRANE
- UZ LUXEN SOLAR DO ZDRAVIJE ŽIVOTNE SREDINE
- EU PODRŠKA PROJEKTIMA ZELENE TRANZICIJE U SRBIJI
Upravljanje nad prirodnim dobrima
Zavod za zaštitu prirode Srbije, u okviru svojih delatnosti, ukoliko proceni da određena organizacija ili ustanova ispunjava kadrovske i logističke uslove, može predložiti upravljača za područje za koje se radi Studija zaštite. Svi radovi i aktivnosti u zaštićenom području, koji se odnose na zaštitu, uređenje, održavanje i sprovođenje mera zaštite i razvoja, kao i organizovanje čuvarske službe, vrše se na osnovu Uredbe o proglašenju zaštite i upravljačkih dokumenata koje donosi i za čije sprovođenje je odgovoran upravljač.
– Zavod za zaštitu prirode Srbije upravljaču izdaje uslove zaštite prirode za donošenje ovih dokumenata. Upravljač, takođe, ostvaruje saradnju sa komunalnim službama i nadležnim inspekcijama u cilju sprečavanja i otklanjanja nedozvoljenih aktivnosti na zaštićenom području. Zavod realizuje i stručni nadzor da bi sagledao realizaciju programa i plana upravljanja u saglasnosti sa datim uslovima zaštite prirode − objašnjava Panić.
Da bi odgovorio obavezama očuvanja, unapređenja, promovisanja prirodnih i drugih vrednosti i održivog korišćenja zaštićenog područja upravljač mora da ispunjava stručne, kadrovske i organizacione uslove po Zakonu o zaštiti prirode i Pravilniku o uslovima koje mora da ispunjava upravljač zaštićenog područja. Prema tom Pravilniku upravljač mora imati organizovanu službu zaštite, unapređenja i promovisanja održivog razvoja zaštićenog područja i čuvarsku službu. Potrebna su i dobra kadrovska rešenje i tehnička opremljenost koje određuje upravljač, a od kadrovske osposobljenosti i tehničke opremljenosti umnogome zavisi realizacija Plana upravljanja, odnosno njegov obim i vrsta planiranih aktivnosti.
Postoji i koncept javno-privatnog partnerstva u Srbiji, koji nije dovoljno razvijen, ali se na osnovu modela dobre prakse upravljanja područjima u regionu smatra dobrim putem kome bi trebalo da težimo.
Priredila: Mirjana Vujadinović Tomevski
Tekst u celosti pročitajte u Magazinu Energetskog portala OČUVANJE PRIRODE.
