Opasnost od mogućeg kontakta sa živom, nešto je sa čime smo upoznati još od malih nogu, prilikom upotrebe toplomera. Međutim, živa je prisutnija mnogo više u našem životnom okruženju, a njena toksična dejstva idu dalje od opasnosti usled direktnog kontakta sa njom. Štaviše, živa je rasprostranjena široko u životnoj sredini, ali problem nastaje u trenutku njenog oslobađanja, čemu doprinose značajno čovekove aktivnosti. Posebno toksična postaje kada dospe u vodene sredine, ali i njeno ispuštanje u atmosferu u prekomernim količinama podvodi se pod zabrinjavajuće po zdravlje ljudi i drugog živog sveta. U tom smislu, Svetska zdravstvena organizacija (WHO) svrstala ju je među 10 hemikalija koje predstavljaju pretnju po zdravlje.
Nova studija koju je sproveo Masačusetski institut tehnologije (MIT), ukazuje na to da su oko 200 tona emisija žive svake godine rezultat globalnog krčenja šuma. Ukoliko se postojeći trend krčenja nastavi, istraživači procenjuju da će neto emisije žive nastaviti da rastu.
Istraživanje je pokazalo da Amazonska prašuma ima značajnu ulogu kao skladište žive, sa oko 30 odsto. Smanjenjem njene deforestizacije, značajno bi moglo da se smanji i ovakvo zagađenje. Takođe, sudija je predočila na mogućnost smanjenja žive u životnoj sredi ukoliko se povećaju napori pošumljavanja. Naime, šume imaju sposobnost apsorbovanja žive, te bi povećanim pošumljavanjem došlo do smanjenja njene prisutnosti u atmosferi. Ipak, ovakav način ne sme da ostaje jedino rešenje zagađenja živom.
Pročitajte još:
- NOVA STUDIJA UPOZORAVA: LJUDSKE AKTIVNOSTI POVEĆALE SU KONCENTRACIJE ŽIVE U ATMOSFERI ČAK 7 PUTA
- ŽIVA PLUS GLJIVA JEDNAKO ŽIVOT
- AMAZONSKA PRAŠUMA ZNATNO ZDRAVIJA NEGO PRETHODNIH GODINA
Kako deforestizacija doprinosti emisijama žive?
Listovi drveća igraju ključnu ulogu u apsorbovanju žive iz atmosfere, na sličan način kako to čine i sa ugljen-dioksidom. Međutim, za razliku od ugljen-dioksida koji biljkama znači u njihovoj biološkoj funkciji, živa to ne čini. Zbog toga ona ostaje unutar lišća sve dok ono ne opadne i završi na tlu. Nakon toga, živa se apsorbuje u zemljište, gde ostaje zarobljena.
Na ponovno ispuštanje žive iz zemljišta u velikoj meri utiču sunčevi zraci, što je upravo i srž njihovog istraživanja. Kako se objašnjava, listovi drveća u gustim prašumama sprečavaju prodiranje sunčevih zraka, a kada dođe do krčenja šuma – smanjuje se i grustina krošnji čime sunčeva svetlost dopire do tla i tako ubrzava proces ispuštanja žive iz zemljišta.
Praveći zanimljivo poređenje, krčenje šuma zamišljeno je kao država. U ovako zamišljenom obliku, krčenje šuma predstavljalo bi drugu zemlju sa najvećim emisijama odmah nakon Kine koja emituje oko 500 tona žive godišnje.
Nisu u svim delovima sveta iste emisije. Povećane su, recimo, u tropskim šumskim područjima u kojima se vatra pali kako bi se ono pripremilo za poljoprivredne aktivnosti.
Kako se mogu još smanjiti emisije žive?
Kao jedan od glavnih uzroka ispuštanja žive u atmosferu predstavlja sagoravanje uglja, s obzirom na to da se ona nalazi u uglju. Ovo je još jedan od razloga zbog čega se podstiče prelazak na alternativne načine proizvodnje električne i toplotne energije.
Takođe, iskopavanje nove žive može da se smanji, ukoliko se postojeća reciklira i iskoristi ponovo. Čak i ukoliko se ne iskopava dirketno živa, to se indirektno čini kroz rudnike zlata, odnosno njegovu eksploataciju.
Kao teški metal, ona se nalazi u različitim predmetima oko nas kao što su kompaktne fluorescentne sijalice, određene vrste baterija, toplomeri, neki elektronski otpad i drugi, zbog čega je važno da se on odlaže na bezbedan način.
Evropska unija posebnu zabrinutost istakla zbog činjenice da kada dođe do ispuštanja žive u životnu sredinu, ona ulazi u lanac ishrane, a posebno kada je reč o ribama. Zbog opasnosti po zdravlje, usled mogućeg oštećenja mozga, pluća, bubrega i imunog sistema, Evropska unija značajne napore uložila je u razvoj zakona kako bi se ograničila njena upotreba. Primera radi, zabranjena je upotreba baterija, termometra, barometra i aparata za merenje krvnog pritiska koji sadrže živu. Takođe, ona je zabranjena i u većini prekidača i releja koji se nalaze u elektronskoj opremi i drugo. Prošle godine Evropska komisija usvojila je Delegiranu uredbu kojem se Minamata konvencija prevodi u zakon EU, čime je uvedena zabrana proizvodnje, uvoza i izvoza za dodatnih osam proizvoda koji sadrže živu.
Katarina Vuinac
