Sezona šumskih požara 2023. je jedna od najgorih ikad zabeleženih na severnoj hemisferi.
Požari divljaju van kontrole širom Kanade i SAD, brišući pred sobom ogromna prostranstva pod šumama. U provinciji Britanskoj Kolumbiji, požari su ove godine do sada izbrisali sa lica Zemlje teritoriju koja je veća od površine Srbije. Već krajem juna oboreni su višedecenijski rekordi po broju registrovanih požara i po spaljenoj površini na zapadu Kanade.
Slična situacija je na zapadnoj obali SAD gde po ustaljenom obrascu iz prethodnih godina najviše strada Kalifornija, piše za Klima101 dr Slobodan Milanović sa Šumarskog fakulteta.
U Evropi je i ove godine najgora situacija u Grčkoj, zatim Španiji, gde je sezona požara ove godine počela nešto ranije, usled izostanka uobičajenih količina padavina tokom zime. Požari nisu zaobišli ni druge zemlje Mediterana koji istorijski predstavlja najugroženiji deo Evrope.
Ne treba zaboraviti da na južnoj hemisferi sezona požara počinje tokom novembra i decembra, a da se usled klimatskih promena ona produžava iz godine u godinu i na severnoj hemisferi, tako da je u ovom trenutku teško izdvojiti neko mesto koje je posebno pogođeno – ne znamo šta nas još čeka jer se situacija menja iz dana u dan.
Pročitajte još:
- GLOBALNO ZAGREVANJE MOGLO BI DA ONEMOGUĆI FOTOSINTEZU?
- TOPLOTNI TALAS DONEO NOVE REKORDNE TEMPERATURE OKEANA
- GODINA LOŠIH KLIMATSKIH REKORDA I APELA PRIRODE
Jednom kada dostigne dovoljno visoku temperaturu, šumski požar sam sebe „hrani” isušivanjem okolnog rastinja
Postoje tri vrste šumskih požara: podzemni, prizemni i visoki, odnosno ono koji zahvataju krune stabala.
Kod podzemnih požara gori organska materija koja se nalazi ispod površine, najčešće humus ili treset, kada dolazi do oštećenja korenovog sistema. Tokom niskih požara stradaju donji delovi stabala, pridanak, prizemna vegetacije i šumska prostirka. Prizemni požari su najčešći i od njih, kao inicijalnih, nastaju i podzemni i požari kruna, koji su najopasniji po stabla, kada dolazi do potpune devastacije šumskih ekosistema.
Veliki broj faktora utiče na pojavu i širenje šumskih požara, od vremenskih prilika preko tipa vegetacije, odnosno gorivog materijala, do čoveka, koji prema podacima Evropskog informacionog sistema za požare (EFFIS), izaziva požare u 95 odsto slučajeva.
Isušivanje gorivog materijala usled visokih temperatura i nedostatka padavina dovodi do stvaranja povoljnih uslova za nastanak požara. A u jednoj šumi, gotovo sve predstavlja potencijalni gorivi materijal.
Početni požar nastaje paljenjem sitnog gorivog materijala poput šumske stelje koju čine opalo lišće, četine i sitnije grane i travnata vegetacija. Ovaj sitni gorivi materijal se najlakše pali. Ukoliko su uslovi za gorenje povoljni i ako u neposrednoj blizini početnog požara ima akumuliranog krupnijeg gorivog materijala, u vidu opalih debljih grana, suvih stabala u dubećem i ležećem položaju, dolazi do nastanka pravog šumskog požara, kada usled visokih temperature, koje dostižu i 1000 °C, dolazi do isušivanja zelenog gorivog materijala, odnosno živih stabala i druge vegetacije u šumi i njihovog sagorevanja.
Tada nastaje nova faza u širenju požara kada vatra počinje sama sebe da „hrani”, stvaranjem uslova za sagorevanje novih količina gorivog materija koje se nalazi ispred vatrene linije.
Na učestalost i jačinu šumskih požara utiču klimatske promene – a koje požari i sami onda pospešuju novim emisijama
Pokazalo se da iz godine u godinu, klimatske promene imaju značajan direktan i indirektan uticaj na rast broja požara i izgorele površine šuma.
Globalni rast temperature, smanjenje padavina, kao i njihova neravnomerna distribucija tokom sezone dovode do ekstremnih suša koje stvaraju povoljne uslove za nastanak i širenje šumskih požara. Pored toga, klimatske promene dovode do produžetka požarne sezone, dozvoljavajući da se požari dešavaju izvan istorijskih obrazaca.
To sve rezultira povećanom aktivnošću požara, jer postoji više mogućnosti za njihov nastanak i širenje, što u kombinaciji produženim sezonom rezultira većom površinom uništenih šuma i drugog rastinja. Ovo dovodi do sve većih gubitaka, ne samo u šumskim ekosistemima, već i na imovini i infrastrukturi, a neretko i do gubitaka ljudskih života.
Očekivano, klimatske promene utiču na režime funkcionisanja mnogih ekosistema, tako da neki regioni koji su istorijski imali požare niskog intenziteta i u redovnim intervalima sada imaju češće i razornije požare. Kao primer ove pojave možemo navesti Češku, koja je svrstavana u zemlje sa malom ugroženošću od požara, a gde je u samo jednom požaru stradala površina od skoro 2000 hektara šuma, i to u Nacionalnom parku „Češka Švajcarska”, koji se nalazi na samoj granici sa Nemačkom.
S druge strane, i sami šumski požari doprinose klimatskim promenama tako što ispuštaju velike količine ugljen-dioksida i drugih gasova staklene bašte u atmosferu. Ove emisije mogu dodatno doprineti globalnom zagrevanju, gde klimatske promene dovode do više požara koji potom dodatno ubrzavaju klimatske promenama stvarajući tako jednu spiralu negativnih događaja.
Povećana učestalost i intenzitet požara opterećuju resurse za gašenje požara i otežavaju kontrolu i gašenje. U nekim slučajevima, svi resursi koje imamo na nacionalnom ili regionalnom nivou nisu dovoljni da zaustave ekstremne šumske požare – dok se ne promene vremenski uslovi. Zato klimatske promene predstavljaju dodatni izazov koji će u budućnosti još više otežati kontrolu i gašenje šumskih požara.
Ceo tekst pročitajte ovde
Izvor: Klima101
