Digitalizacija je jedini način da se očuva nematerijalno kulturno nasleđe ručne proizvodnje stakla u Srbiji, koje posle više od 100 godina tradicije, polako zamire. U toku je izrada VR naočara koje će zainteresovanima približiiti korake ručne proizvodnje stakla sa ciljem da podstakne kreativnu ekonomiju na lokalnom nivou i doprinese očuvanju umetničkih zanata i tradicionalnih znanja.
Ručna proizvodnja stakla našla se 2023. godine na UNESCO listi svetske nematerijalne baštine kao transnacionalni element, na inicijativu Francuske, Češke, Španije, Finske i Mađarske , zemalja u kojima je ovaj umetnički zanat izuzetno važan deo tradicije. Srbija, takođe, neguje znanja veštine i tehnike ručne proizvodnje stakla, gde spadaju i umetnički zanati graviranje, šlifovanja, oslikavanje, ecovanje i brušenje, koji su upisani na Reprezentativnu UNESCO listu.
Mnogim elementima sa UNESCO liste preti veliki rizik od nestanka. Zato je važno ispitati perspektive povezivanja nematerijalnog nasleđa i kreativne ekonomije u regionu Zapadnog Balkana, kao nove simbioze koja može doprineti održivosti nematerijalnog nasleđa, izjavila je prof. dr Hristina Mikić, direktorka inicijative Kreativno staklo Srbije na konferenciji „Kreativna ekonomija i nematerijalno kulturno nasleđe”, koja je danas održana povodom obeležavanja Međunarodnog dana nematerijalnog kulturnog nasleđa.
Prema njenim rečima, staklarski ateljei mogu biti laboratorije cirkularne kreativne ekonomije, sposobni da stvore nove staklene materijale, kao i ravnopravni partneri najvećim industrijama potrošačima stakla – proizvođačima lekova, kozmetike, elektronskih uređaja, ambalaže, prehrambenoj industriji, itd., koji su u obavezi da recikliraju svoj stakleni otpad. Na taj način cirkularna kreativna ekonomija povezuje znanja, veštine i prakse naših predaka u vidu nematerijalnog nasleđa, s jedne strane, i umetničke inovacije, sa druge, kreirajući dodatu vrednost kako kulturnom nasleđu, tako i industriji.
Na događaju je predstavljena specijalna edicija „Cirkularno staklo” kroz priče istaknutih umetnika u staklu, koji rade na očuvanju nematerijalnog nasleđa kroz cikularne prakse. Edicija je nastala u okviru projekta „Glassmaking Tradition meets Innovation” uz podršku Evropske unije i pokazuje kako umetnici mogu pomoći očuvanju i zaštiti nematerijalnog kulturnog nasleđa i unaprediti njegovu klimatsku otpornost. Ona donosi više od 20 razgovora sa evropskim staklarskim umetnicima i kreativnim preduzetnicima koji svoje radove i proizvode prave od post-potrošačkog i vintidž stakla.
Edicija donosi fascinantnu priču o Pernile Bulou koja je poslednjih godina velika zvezda cirkularnog staklarstva. Njena dva ateljea na danskom ostrvu Bornholm svake godine recikliraju i do 200 tona stakla. Pernile čitavu jednu liniju svojih proizvoda – ReUse (što znači upotrebi ponovo) – pravi od recikliranih borosilikatnih epruveta. To su epruvete iz Novo Nordiska, velike danske farmaceutske kompanije, koje iz raznih razloga nisu upotrebljene u proizvodnji insulinskih injekcija. Neke su nesterilisane, neke loše izrađene, neke polomljene, neke prosto višak koji se ne može vratiti proizvođaču… Proizvodi ReUse su postali toliko traženi da je ova linija izrasla u brend za sebe, Bülow_Re:use.
U ediciji se, pored ostalih , nalazi i priča o biofilnom pristupu dizajnu stakla. Reč je o projektu Eden (Eden Project), moderne botaničke baste u Kornvolu i LSA International, dizajnerskog ateljea u Londonu specijalizovanog za ručnu izradu stakla. Radi se o kolekciji koju zovu Kraljica biofilnog stakla, a koja je sačinjena od 24 dela oblikovana prema principima biofilnog dizajna, jednog od ključnih pravaca u savremenoj arhitekturi i dizajnu. Takav dizajn pretpostavlja da su ljudi biofili, odnosno da imaju urođenu potrebu za povezanošću s prirodom, pa reciklirani predmeti od stakala ispunjavaju ove principe.
Na konferenciji su, pored Hristine Mikić, učestvovali stručnjaci iz ove oblasti – Tamara Ognjević, istoričarka umetnosti i heritolog, Sandra Banjanin, urednica programa vizuelnih umetnosti u Kulturnom centru Zrenjanin I Dušan Medina, direktor Društva za kulturni razvoj „BAUO” iz Petrovca na Moru.
Međunarodni dan nematerijalnog kulturnog nasleđa, 17. oktobar, uspostavio je UNESCO da bi se skrenula pažnja javnosti na probleme sa kojima se suočava živo kulturno nasleđe i njegovi nosioci, kao što su nedostatak sredstava, klimatske promene, otežan transfer tradicionanih znanja i konflikti.
Izvor: Centar za medijsku kulturu i obrazovanje Beograd
