Hidroenergija kao obnovljivi izvor
Hidroenergija predstavlja obnovljiv izvor energije koji se vekovima koristi za dobijanje mehaničke energije, više od jednog veka za dobijanje električne energije. Veliki značaj hidroenergija nalazi u oblastima: energetika, vodosnabdevanje i navodnjavanje.
Teorijski potencijal vodnih snaga podrazumeva snage koje vodotoci mogu dati bez obzira na tehničku i ekonomsku stranu izgradnje postrojenja. Određivanje teorijskog potencijala je veoma složeno. Potrebno je poznavati: visinske razlike, podužne profile reka, trajanje i učestalost snaga, raspoređenost snaga duž toka, prosečne i maksimalne protoke itd.
Tehnički potencijal (resursi) se određuje na bazi razrade tehničkih rešenja koja omogućavaju da se utvrdi realnost predloženog rešenja i njegova prosečna godišnja proizvodnja.
Ekonomski iskoristiv potencijal (rezerve) predstavlja deo tehnički iskoristivog potencijala čija se eksploatacija ekonomski isplati prema važećim ekonomskim i energetskim kriterijumima u tom trenutku. Tehnički i ekonomski iskoristiv hidropotencijal su dinamičke kategorije.
Tipovi hidroelektrana
Hidroelektrane su električne centrale koje pomoću vodenih turbina pretvaraju potencijalnu energiju vode u kinetičku i mehaničku, koja se dalje koristi za obrtanje električnog generatora.
Prema tipovima elektrane se dele na:
Protočne hidroelektrane: Protočne hidroelektrane su elektrane koje nemaju svoju akumulaciju ili imaju akumulaciju koja se, pri radu hidroelektrane pri nominalnoj snazi, može isprazniti za manje od dva sata. Protočna hidroelektrana direktno koristi kinetičku energiju vode za pokretanje turbina.
Akumulacijske hidroelektrane: Akumulacijske su tzv. klasične hidrocentrale sa uobičajenim komponentama: akumulacija, brana, vodena komora, zahvat, gravitacijski dovod, zasunska komora, pritisni cevovod, mašinska zgrada, odvod vode.
Akumulacijske hidroelektrane se dele na dva tipa: pribranskae hidroelektrane i derivacijske hidroelektrane. Pribranska hidroelektrana je vrsta akumulacijske hidroelektrane kod koje se mašinska zgrada za proizvodnju nalazi u samoj pregradnoj brani. Derivacijska hidroelektrana je vrsta akumulacijske hidroelektrane kod koje se mašinska zgrada za proizvodnju energije nalazi izmeštena na nekoj udaljenosti (nizvodno od brane), a voda se iz akumulacijskog jezera dovodi posebnim cevima sa zahvata do mašinske zgrade.
Reverzibilne hidroelektrane: Reverzibilne hidroelektrane su verzija akumulacione hidroelektrane koja ima dva jezera (glavno i pomoćno). Reverzibilne hidroelektrane za vreme velike potrebe za energijom u mreži proizvode energiju i šalju je u mrežu, a za vreme niske potražnje energije (noćni period) pumpaju vodu u pomoćno jezero uzimajući energiju sa mreže i pripremaju se za kasniji rad.
Postojeće hidroelektrane u Srbiji
„Elektroprivreda Srbije“ sa 16 hidroelektrana ukupne snage 2.835 MW osnovni je nosilac iskorišćenja hidroenergetskog potencijala u Srbiji.
Prve hidroelektrane puštene su u rad davne 1955. godine – HE „Vlasina“, a zatim i HE „Morava“ (1954-1957). Najveću proizvodnju električne energije obavljaju privredna društva „Hidroelektrane Đerdap“, Kladovo i „Drinsko-Limske hidroelektrane“, Bajina Bašta. Agregati „HE Đerdap“ sa ukupnom snagom od 1.537 MW, čine 18 odsto ukupnog elektroenergetskog potencijala Srbije. Proizvodnja u 28 agregata i četiri HE u sastavu HE „Đerdap“, od 7.365 GWh predstavlja 67 odsto ukupnog hidro potencijala Srbije.
„Hidroelektrane Đerdap“ proizvodni kapaciteti:
HE „Đerdap 1“ ima 6 agregata ukupne snage 1.058 MW i godišnju proizvodnju električne energije od 5.489 GWh. Nalazi se 10 kilometara uzvodno od Kladova. Glavni objekat je simetričan, sa prelivnom branom u središtu korita Dunava i po jednom elektranom i prevodnicom i sa srpske i sa rumunske strane. Elektrana je pribranskog tipa, sa kratkim dovodnim organima i blokovskom vezom (dovod-turbina-generator-odvod) što joj omogućava brzu promenu opterećenja.
HE „Đerdap 2“ ima 10 agregata ukupne snage 270 MW. Izgrađena je 80 kilometara nizvodno od HE „Đerdap 1“. U glavnim elektranama ugrađeno je po 10 cevnih hidroagregata pojedinačne snage 27 MW.
HE „Pirot“ ima dva agregata ukupne snage 80 MW i godišnju proizvodnju električne energije od 87 GWh.To je akumulaciona elektrana derivacionog tipa sa tunelom i cevovodom pod pritiskom i akumulacijom za godisnje izravnanje.
„HE Vlasina“ ima četiri akumulacione hidroelektrane stepenasto postavljene od Vlasine do Vladičinog Hana: HE „Vrla 1“, „Vrla 2“, „Vrla 3“, „Vrla 4“ i PAP „Lisina“. „Vlasinske HE“ imaju 10 agregata ukupne snage 129 MW i godišnju proizvodnju električne energije od 285 GWh.
PAP „Lisina“ je veliko pumpno akumulaciono postrojenje čiji je zadatak da vode iz Lisinskog jezera prema potrebi prepumpava u Vlasinsko jezero (koje je glavna akumulacija sistema „Vlasinskih hidroelektrana“).
Proizvodni kapaciteti „Drinsko – Limskih hidroelektrana“ :
Agregati Privrednog društva „Drinsko – Limske hidroelektrane“, Bajina Bašta sa ukupno 1.294 MW raspoložive snage čine 15,49 odsto ukupnog elektroenergetskog potencijala Srbije. Proizvodnja električne energije u 22 agregata ovih HE od 3.656 GWh na godišnjem nivou predstavlja 33 odsto ukupne proizvodnje u svim hidroelektranama.
HE Bajina Bašta ima 4 agregata ukupno raspoložive snage 364 MW i godišnju proizvodnju električne energije od 1.819 GWh. Ova protočna HE u Perućcu je najveći hidroenergetski objekat sagrađen na reci Drini.
Reverzibilna hidroelektrana RHE „Bajina Bašta“ je izgrađena u sastavu HE „Bajina Bašta“ i kao tehnološka celina sastoji se od donje akumulacije (postojeća akumulacija HE „Bajina Bašta“), dovodno-odvodnog sistema, mašinske zgrade sa dva reverzibilna agregata snage po 307 MW, gornje akumulacije i brane .
Maksimalna snaga elektrane u generatorskom režimu je 614 MW, sa prosečnom godišnjom proizvodnjom od oko 800 miliona do milijardu kilovat časova električne energije. Maksimalna ulazna snaga u pumpnom režimu je 620 MW.
Proizvodni kapaciteti u ogranku Limske HE :
HE „Uvac“ Snaga ove elektrane tipa derivaciona je 36 MVA sa ukupnim instalisaniom protokom od 43 metara u sekundi. Brana je visine 110 metara sa akumulacijom od 213 miliona kubika vode. Izgradnjom ove brane reka Uvac je u energetskom smislu 100% iskorišćena i prestala je da postoji kao reka,odnosno pretvorena je u akumulaciona jezera.
HE „Kokin Brod“ Ova HE je podbranskog tipa snage 22,5 MVA i ukupnim instalisanim protokom od 37,4 metara kubnih u sekundi. Ukupna zapremina akumulacije je 250 miliona metara kubnih, a maksimalni energetski sadržaj akumulacije je 202 GWh. Brana Kokin Brod sa visinom od 83 metara i dužine 1.227 metara, spada u u red najvećih brana ove vrste u zemlji.
HE „Bistrica“ sa dva agregata po 54 MVA, sa kompenzacionim basenom kamene brane Radojna visine 43 metra u dužini 7 kilometara i akumulacijom od 7,6 milona kubika vode. Ovo je prva je elektrana priključena na mrežu od 220 kilo voltnog napona.
HE „Potpeć“ snage od 3 x 18 MW izgrađena je 1967. godine. Betonska gravitaciona brana visine 46 metara stvara akumulaciju od 44 miliona kubika vode. Pored iskorišćavanja voda Lima i Uvca za proizvodnju električne energije ova hidroelektrana je obezbeđivala pojačanje mreže od 110 kilo volti kV na ovom području i povećanje sigurnosti napajanja potrošača, a takođe je sprečavala nizvodno zasipanje korita reke Lim i obezbeđenje kontinuiteta proticaja vode kroz naseljena mesta.
Proizvodni kapaciteti u ogranku HE Zvornik
HE „Zvornik“ ima 4 agregata ukupno raspoložive snage 96 MW i godišnju proizvodnju električne energije od 550 GWh.
Hidroelektrana „Zvornik“ podignuta je na 93. kilometru od ušća Drine u Savu. Ova hidroelektrana je predbransko-protočno postrojenje sa dve mašinske zgrade.
Proizvodni kapaciteti HE „Elektromorava“ :
HE „Ovčar Banja“ ima snagu od 6 MVA tip je protočne derivacione hidroelektrane, a ukupni instalisani protok je 40 metara kubnih u sekundi. Projektovana zapremina akumulacije je 1,5 miliona metara kubnih.
HE „Međuvršje“ ima snagu od 7 MVA, protočnog je tipa, a instalisani protok je 40 metara kubnih u sekundi. Turbina je istalisane snage 2,5 i 4,5 MVA. Projektovana zapremina akumulacije je 13 miliona metara kubnih.
Ukupna snaga obe elektrane je 13 MW, a prosečna godišnja proizvodnja oko 65 miliona kilovat-časova električne energije.
Planirane hidroelektrane u Srbiji
Hidroelektrane na Drini
Na Drini kod Ljubovije planirane su dve hidroelektrane HE „Tegare“ i HE „Mala Dubravica“ ukupne snage 300 MW, dvanaest minihidroelektrana na pritokama Drine, Ljuboviđi, Ceparićkoj i Gračaničkoj reci.
Potpisan je sporazum između predstavnika italijanske kompanije Seci Energia i Elektroprivrede Srbije o izgradnji tri hidroelektrane na srednjem toku Drine, između Bajine Bašte i Zvornika, ukupne snage 320 MW. Procenjena vrednost investicije je oko 800 miliona evra. Ove elektrane će proizvoditi 1,2 milijardi kWh godišnje.
Za izgradnju hidroelektrana u gornjem toku Drine zainteresovana je nemačka kompanija „RWE“ . Razmatraju se HE „Buk Bjela“ snage 115 MW, HE „Foča“ snage 52 MW, HE „Sutjeska“ snage 35 MW i HE „Paunci“ snage 36 MW.
Hidroelektrane na Limu
Kanadski investitori, kompanija „REV“ nameravaju da izgrade dve hidroelektrane na Limu „Brodarevo 1“ i „Brodarevo 2“ ukupne snage 56MW. Procenjena vrednost investicije je 140 miliona evra.
Takođe je najavljena i izgradnja revirzibilne elektrane RHE „Bistrica“.
„Moravske hidroelektrane“
„Moravske hidroelektrane“ je zajedničko preduzeće „EPS“-a i nemačke kompanije „RWE Innogy“, obavezalo se ugovorom da izgradi bar pet hidroelektrana na Velikoj Moravi, čija bi ukupna snaga trebalo da bude oko 150MW. Ugovor je potpisan još 2011. godine, a vrednost ove investicije je oko 352 miliona evra. Očekuje se da će hidroelektrane biti izgrađene do 2018. godine.
Hidroelektrane na Ibru
Hidroelektrane na Ibru predstavljaju zajednički projekat italijanske kompanije „Secci“ i „Elektroprivrede Srbije“ u okviru međudržavnog sporazuma. Gradiće se 10 hidroelektrana na Ibru, ukupne snage 103 megavata, što predstavlja početak realizacije Protokola o saradnji u oblasti energetike Srbije i Italije. Procenjeno je da je ukupna vrednost ove investicije 285 miliona evra.
Planira se i skorija izgradnja HE“Ribarići“, HE „Vrutci“, RHE „Ribarići, HE „Svođe“, HE „Pakleštica“ i HE „Arilje“.
izvor: rgf/gf/eps/ems/wiki
